میر عزا کاشانی؛ نابغه تعزیه‌نویسی در ایران
تاریخ انتشار: ۲۵ مرداد ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۲۸۳۱۸۶۴
سیدمصطفی کاشانی، معروف به «میر عزا» از تعزیه‌گردانان و تعزیه‌سازان معروف دوره ناصرالدین‌شاه و مظفر الدین شاه محسوب می‌شود. وی جزو نوابغ تعزیه‌سرایی در ایران بود، در سرودن شعر و نوحه استعداد و تسلط بسیاری داشته و مجالس تعزیه زیادی نیز سروده است.
به گزارش خبرنگار ایمنا، علی‌رغم نزدیکی به دوران ما، اطلاعات اندکی از میرعزای کاشانی در دسترس است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
ابراهیم بوذری، مدعی است که علی‌اکبر شیدا در ساختن تصنیف‌های خود، از میرعزا تقلید می‌کرده و مضمون اشعار میرعزا را تغییر می‌داده و آنها را به صورت تصنیف‌های عاشقانه درمی‌آورده است. مثلاً میرعزا نوحه‌ای دارد که تعزیه‌خوانان به صورت جمعی در مایه افشاری و در آغاز تعزیه «شهادت علی اکبر» می‌خواندند. دسته‌ای می‌خواندند:
ترسم که از جور و جفا گردی شهید اشقی
باوفا، مه‌لقا، رود اکبرم وای
دسته دیگر می‌خواندند:
وای دخیلم، وای ذلیلم، رودم علی جان...
بوذری می‌گوید که مضمون این نوحه را شیدا عوض کرده و این تصنیف را از آن ساخته است:
گفتم که طاووسی مگر
عضوی ز عضوی خوب‌تر
باید گفت: «مه لقا» که عموماً صفت زنان است، برای «اکبر» به صورت موصوف در آمده است که درست بعد از «ذلیلم» معرفی می‌شود. مه‌لقا و ذلیل؟ تناقضی آشکار میان صفت «رشید» و واژه «علیل» در بیت متعلق به شیداست:
در بیت «گفتم که طاووسی مگر، عضوی ز عضوی خوب‌تر» نیز گویا استاد فراموش کرده است که طاووس، علی‌رغم زیبایی خارق‌العاده در رنگین‌کمان پرها، پاهای بسیار زشت و کریهی دارد که عموماً با گشودن پرها و جلوه‌گری، زشتی پاها را می‌پوشاند. پس چرا باید پذیرفت که هر عضو طاووس از عضو دیگرش زیباتر است؟ آیا شیدای محبوب، جز صورت معشوق، ساق‌های نازیبای او را نیز دیده بوده است؟
میرعزا؛ تعزیه‌گردان تکیه دولتبه درستی روشن نیست که میرعزا فقط تعزیه‌گردان تکایای تهران بوده یا در تکیه دولت هم تعزیه‌گردانی کرده است؛ اما به باور افراد زیادی، میرعزا در زمان ناصرالدین‌شاه، رئیس تعزیه یعنی تعزیه‌گردان تکیه دولت بود، اما مدت و سال‌های تعزیه‌گردانی او مشخص نیست.
ادعا شده است که میرعزا، بیش از سیصد مجلس تعزیه سروده است که بعید به نظر می‌رسد. جدا از اینکه مجالس به جای مانده از میرعزا به این تعداد نیست، باید اضافه کرد که برخی از این مجالس، گوشه‌اند، نه مجلس کامل و همچنین برخی از مجالس منسوب به میرعزا، سروده سیدکاظم میرغم (فرزند او) یا میرماتم (برادرش) است که اشعار ایشان در مقایسه با سروده‌های میرعزا، از قوت و استحکام بالایی برخوردار نیست.
برای مرحوم میرعزا در زمان ناصرالدین شاه پیش‌آمدی به شرح زیر رخ داد: تعزیه‌ای درست کرد که راهزنان به زوار حضرت امام رضا (ع) حمله کردند و بدون مشورت اولیای امور در حضور شاه نمایش داد. چون برخلاف مصالح بود، مورد غضب واقع شد و از کار تعزیه برکنار شد و به جای او مرحوم میرزا باقر معین‌البکا منصوب شد؛ ولی نوحه‌های میرعزا معمول بود.
شهیدی گفته است: میرعزا فرزندانی داشت که دو تن از آنان به نام‌های سیدمحمدعلی و امیرحسین نیز پس از پدر به تعزیه‌خوانی روی آوردند و در تکایای تهران تعزیه‌گردانی می‌کردند.
صادق همایونی بر این باور است که ذکر نام همه تعزیه‌خوانان بزرگ و نام آور آسان نیست؛ اما معتقد است:
آب دریا را اگر نتوان کشید
هم به قدر تشنگی باید چشید
وی بعد از ذکر نام حسین خان که معروف و مشهور به «تعزیه‌گردان» بوده و فرزندانش میرزا باقر که به «معین‌البکا» شهرت داشته به دو تعزیه‌خوان و تعزیه‌گردان مشهور و خوب دیگر یکی «سید مصطفی میر عزا» و دیگری فرزند او «سید کاظم میرغم» اشاره می‌کند که در همان دوره، تعزیه‌های خوب و پرشکوه را در تهران و کاشان برپا می‌کردند. منظور او تعزیه‌های پر رونق و جلال دوران ناصرالدین شاه و نیز مظفرالدین شاه در تکیه دولت است.
جدای از این اطلاعات اندک، همایون در صفحه ۳۲۶ از «شهادت امام» این گونه یاد می‌کند: این تعزیه شامل نحوه شهادت امام حسین (ع) در روز عاشوراست و حوادثی که در ضمن جنگ روی داده است.
معرفی کتابگفتنی است که کتابی با عنوان «میرعزا کاشانی در قلمرو تعزیه» به قلم سمانه کاظمی نوشته شده که کمک بسیاری به شناخت میرعزا می‌کند. این کتاب از سوی انتشارات سوره مهر چاپ شده است. عناوین اصلی کتاب عبارت است از: مداخلی بر روانشناسی تعزیه، نخستین دیدار، آخرین گفتگو، میرعزا شکسپیر کاشان، جستاری در مجلس شهادت حضرت سلطانعلی (ع)، اشعاری در مدح حضرت سلطانعلی (ع)، مجلس شهادت حضرت سلطانعلی از میرعزا، مقایسه نسخه شهادت امام حسین (ع) میرعزا با نسخه شهادت امام حسین (ع) طهران، جستاری در مجلس تعزیه دوطفلان مسلم، جستاری در مجلس تعزیه حر بن یزید ریاحی و جستاری در مجلس عالم زر.
کد خبر 514939منبع: ایمنا
کلیدواژه: تعزیه و تعزیه خوانی تعزیه ماه محرم ماه محرم 1400 محرم 1400 عزاداری محرم محرم 1400 عاشورا محرم در شهر شهر شهروند کلانشهر مدیریت شهری کلانشهرهای جهان حقوق شهروندی نشاط اجتماعی فرهنگ شهروندی توسعه پایدار حکمرانی خوب اداره ارزان شهر شهرداری شهر خلاق ناصرالدین شاه تعزیه خوانان تعزیه گردانی تعزیه گردان شهادت امام تکیه دولت میر عزا
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.imna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایمنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۲۸۳۱۸۶۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
مسجد ارک تهران میزبان عزاداران شهادت امام صادق(ع) می شود
به گزارش خبرنگار مهر، همزمان با فرا رسیدن سالروز شهادت امام صادق (ع) به این مناسبت مراسم عزاداری در مسجد ارک برگزار می‌شود.
در این مراسم منصور ارضی به مرثیه خوانی و حجت الاسلام عباس صراف به ایراد سخنرانی می‌پردازد.
زمان برگزاری جمعه ۱۴ اردیبهشت، بعد از نماز مغرب و عشاء در محل خیابان پانزده خرداد، مسجد ارک است.
کد خبر 6094908
تصاویر پدر ساواکی مهران غفوریان